Ζούμε μια από τις τελευταίες ευκαιρίες για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, με ύπαρξη δύο βιώσιμων κρατών του Ισραήλ και της Παλαιστίνης σε σύνορα ασφαλή και διεθνώς αναγνω- ρισμένα. Το αίτημα της Παλαιστινιακής Αρχής να λάβει το καθεστώς του κράτους-μέλους του ΟΗΕ είναι ουσιαστικά η συνέχεια της Αραβικής Ειρηνευτικής Πρωτοβουλίας του 2002 και ως τέτοια πρέπει να εξεταστεί. Άλλωστε η ομιλία του Παλαιστίνιου Προέδρου, Μαχμού- ντ Αμπάς στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στην οποία ανακοίνωσε το αίτημα της Παλαι- στινιακής Αρχής, όχι μόνο αναφερόταν ρητά στην Αραβική Πρωτοβουλία αλλά περιείχε βασικές παραμέτρους της, όπως τα σύνορα της 4ης Ιουνίου 1967, μια λύση για το προσφυ- γικό ζήτημα μετά από διαπραγματεύσεις και βέβαια την αναγνώριση και την πολιτική νομι- μοποίηση του κράτους του Ισραήλ.
Το αίτημα αυτό, εφόσον ευοδωθεί, μειώνει την κραυγαλέα ανισορροπία ισχύος μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, η οποία σύμφωνα με όλες τις θεωρίες επίλυσης συγκρούσεων δημιουργεί περαιτέρω φόβο και καχυποψία και αποτελεί σοβαρότατο εμπόδιο για την επίτευξη λύσης. Η Παλαιστινιακή Αρχή θα μπορεί πια να κινηθεί στο πεδίο της διεθνούς νομιμότητας και να προσφεύγει στα διεθνή δικαστήρια, δικαιοδοτικά και επιδιαιτητικά όργανα και θεσμούς. Από τη άλλη πλευρά, θα οφείλει να συμπεριφέρεται ως κράτος-μέλος του ΟΗΕ και όχι ως ένοπλο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, γεγονός που θέτει συγκεκριμένους φραγμούς στη συμπεριφορά της. Ουσιαστικά πρόκειται για την τρίτη στρατηγική αλλαγή στην ιστορία του Παλαιστινιακού κινήματος μετά τον ένοπλο αγώνα το 1969 και την προσχώρηση στη ειρηνευτική διαδικασία το 1993.[2] Από αυτήν λοιπόν την πλευρά, η αποδοχή του παλαιστινιακού αιτήματος όχι μόνο δεν θα εμποδίσει, αντίθετα θα δημιουργήσει ευφορώτερο έδαφος για διαπραγματεύσεις και θα επιβραβεύσει αυτή την αλλαγή στρατηγικής.
Η επιλογή αυτή δεν υπήρξε ούτε εύκολη ούτε χωρίς εύλογες αντιδράσεις και ερωτηματικά στην παλαιστινιακή πλευρά. Υπήρχε ο φόβος ότι η διατύπωση του αιτήματος, πρώτον, αναιρούσε τον ρόλο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) ως του μόνου νόμιμου εκπροσώπου των απανταχού Παλαιστινίων στα Παλαιστινιακά Εδάφη και την διασπορά. Δεύτερον, ότι απεμπολούσε το δικαίωμα της επιστροφής των Παλαιστινίων προσφύγων στις εστίες τους ή ακόμα και τα κυριαρχικά δικαιώματα των Παλαιστινίων σε όλη την ιστορική Παλαιστίνη χωρίς ένα συνολικό πλαίσιο συμφωνίας. Τέλος φοβούνταν ότι θα δημιουργούνταν νομική σύγχυση μεταξύ του Παλαιστινιακού κράτους-μέλους του ΟΗΕ και της ΟΑΠ.[3] Η βασική όμως αντίρρηση ουσίας είναι πολιτική και συνίσταται στην αμφισβήτηση της χρησιμότητας μια τέτοιας κίνησης ιδιαίτερα μάλιστα όταν πολλοί την θεωρούν θνησιγενή λόγω του αμερικανικού βέτο. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, η αίτηση θεωρείται απλά και μόνο κίνηση εντυπωσιασμού της ομάδας Αμπάς, η οποία έχει πολιτικά παγιδευτεί από τους εξωτερικούς υποστηρικτές της (ΗΠΑ και Ισραήλ).
Στην πλευρά των υποστηρικτών της αίτησης βρίσκονται δύο ομάδες. Η πρώτη γύρω από τον Μαχμούντ Αμπάς έχει απογοητευτεί από την ολοένα αυξανόμενη προσέγγιση του Αμερικανού Προέδρου με τις απόψεις της κυβέρνησης Νετανιάχου και θεωρεί ότι τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του 2012, η διακυβέρνηση Ομπάμα δεν πρόκειται να παίξει τον ρόλο του έντιμου μεσολαβητή. Για αυτό, σύμφωνα με την ίδια άποψη, πρέπει να παραμείνουν οι Παλαιστίνιοι στο τραπέζι των διμερών συνομιλιών με το Ισραήλ αλλά και να εισέλθουν και νέοι παγκόσμιοι παίκτες στο πεδίο των αραβο-ισραηλινών διαπραγματεύσεων. Η άλλη ομάδα θεωρεί ότι η διαδικασία του Όσλο έχει από καιρό πεθάνει και το status του κράτους-μέλους του ΟΗΕ θα δώσει στην Παλαιστινιακή Αρχή την ιδιότητα του κράτους υπό κατοχή με όλες τις νομικές και πολιτικές συνέπειες.[4]
Την ίδια στιγμή η Χαμάς, παρά τη διαφωνία της με την κίνηση, δεν χρησιμοποίησε ιδιαιτέρως σκληρή γλώσσα. H οργάνωση θεωρεί την αίτηση μια τακτική κίνηση στα πλαίσια των διμερών διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ και για αυτόν τον λόγο είναι αντίθετη προς τις αρχές της Χαμάς αφού οι ίδιες οι διαπραγματεύσεις απεμπολούν τα παλαιστινιακά απαράγραπτα δικαιώματα σε όλη την Παλαιστίνη.[5] Αντιθέτως το Ιράν έσπευσε να ταχθεί ανοικτά και με έντονους χαρακτηρισμούς κατά του παλαιστινιακού αιτήματος.
Πέρα από τις εσωτερικές αυτές συζητήσεις, μια ουσιαστική διεθνοποίηση του παλαιστινιακού προβλήματος θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη εμπλοκή του Συμβουλίου Ασφαλείας και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στις διαδικασίες επίλυσής του. Κανείς δεν έχει αυταπάτες για τις δυνατότητες του ΟΗΕ στην επίλυση συγκρούσεων. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές. Άλλωστε το ενδιαφέρον του Συμβουλίου Ασφαλείας θα ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο τις πρωτοβουλίες του Κουαρτέτου. Και μόνον η κατάθεση του αιτήματος της Παλαιστινιακής Αρχής σήμανε διεθνή κινητοποίηση και ξύπνησε από το λήθαργό τους το Κουαρτέτο και τον εκπρόσωπό του, Τόνυ Μπλερ.
Η σημερινή ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής έχει ουσιαστικά εκμετρήσει το πολιτικό ζην και μια νέα γενιά της κυρίαρχης μη
ισλαμιστικής πολιτικής δύναμης, της Φατάχ, είναι έτοιμη να αναλάβει τα ηνία. Θα είναι ωφέλιμο για όλους, και ιδιαιτέρως για τις φιλειρηνικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του Ισραήλ, η νέα αυτή ηγεσία να πολιτευτεί μέσα σε πλαίσια που θα καθορίζονται από την διεθνή νομιμότητα ενός κράτους-μέλους του ΟΗΕ. Σήμερα όμως ακόμη και πιο μετριοπαθείς φωνές στο Ισραήλ αντιτίθενται στην αίτηση αυτή στηριζόμενοι σε ασάφειες που υπάρχουν στο ίδιο το νομικό κείμενο της αίτησης. Θεωρούν ότι η αναφορά σε αυτό στις αποφάσεις 181 και 194 του Συμβουλίου Ασφαλείας δημιουργούν τις προϋποθέσεις για διεκδικήσεις των Παλαιστινίων επί όλης της ιστορικής Παλαιστίνης και για επιστροφή όλων των Παλαιστινίων προσφύγων και των απογόνων τους σε αυτήν.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι νομικό αλλά πρωτίστως πολιτικό. Αν τελικά το αίτημα των Παλαιστινίων δεν γίνει αποδεκτό, δεν θα καταρρακωθεί μόνο το κύρος της σημερινής παλαιστινιακής ηγεσίας. Θα χαθεί και η τελευταία ίσως ευκαιρία για λύση δύο κρατών και ο αδυσώπητος δημογραφικός παράγοντας θα οδηγήσει σε καταστάσεις απαρτχάιντ που θα θεριέψουν τις ακραίες τζιχαντικές οργανώσεις (η Χαμάς θα φαίνεται ως μετριοπαθής και φιλήσυχος «ισλαμοδημοκράτης» μπροστά τους) από τη μια πλευρά και, όπως κάθε απαρτχάιντ, θα διαβρώσουν τον δημοκρατικό χαρακτήρα της ισραηλινής κοινωνίας από την άλλη. Η διακυβέρνηση Ομπάμα με την κραυγαλέα απομάκρυνσή της από το “νέο ξεκίνημα” για την περιοχή που ευαγγελιζόταν στο μήνυμα του Καΐρου του 2009 θα έχει οδηγήσει σε μια από τις μεγαλύτερες διαψεύσεις στη Μέση Ανατολή, την ώρα που οι κοινωνίες της βράζουν και τα καθεστώτα ανατρέπονται ή αμφισβητούνται. Οι ΗΠΑ έχουν μάλλον υποτιμήσει σοβαρά τις συνέπειες από την στάση τους απέναντι στο παλαιστινιακό αίτημα.
Τέλος, η ελληνική κυβέρνηση δεν θα πρέπει να κρυφτεί πίσω από τις αποφάσεις της Ε.Ε. που άλλωστε πολλές φορές δεν ήταν ενιαίες. Πρέπει να στηρίξει το αίτημα της Παλαιστινιακής Αρχής. Όχι για να δώσει μια εικόνα ισορροπημένης πολιτικής έναντι των Αράβων μετά τη σύσφιγξη των σχέσεων με το Ισραήλ. Αυτή θα ήταν μια λάθος προσέγγιση, που συνήθως ακολουθήθηκε την δεκαετία του 1990 και του 2000. Αλλά για να επιβεβαιώσει ότι για χώρες όπως η Ελλάδα και για εύφλεκτες περιοχές όπως η Ανατολική Μεσόγειος, το πιο ασφαλές πεδίο είναι αυτό των διεθνών οργανισμών και της διεθνούς νομιμότητας είτε πρόκειται για την ΑΟΖ της Κύπρου είτε για την ελληνική υφαλοκρηπίδα είτε για το κράτος της Παλαιστίνης.
Όλοι οι σύνδεσμοι προσπελάστηκαν στις 4 Οκτωβρίου 2011
[1]Ομιλία Μαχμούντ Αμπάς στην Γ.Σ. του ΟΗΕ (23.9.2011), Haaretz, 23.9.2011, http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/full-transcript-of-abbas-speech-at-un-general-assembly-1.386385
[2] Alain Gresh, “Demain l’ Etat palestinien, toujours demain”, Le Monde Diplomatique, 691, Octobre 2011, pp. 6-7
[3]Abdel Razzaq Takriti, “What will Palestinian statehood mean?”, Al-Jazeera, http://english.aljazeera.net/indepth/opinion/2011/08/201183095140933572.html
[4],Graham Usher, “Mahmoud Abbas’s High-Stakes UN Gamble”, The Nation, http://www.thenation.com/article/163677/mahmoud-abbas-high-stakes-un-gamble
[5]“Hamas denies Palestinian UN bid for being ‘tactical’”, Hurriyet Daily News, September 16, 2011, http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=hamas-denies-palestinian-un-bid-for-being-8216tactical8217-2011-09-16
